ณ ดินแดนปักษ์ใต้ที่อุดมด้วยศิลปวัฒนธรรมและธรรมชาติอันงดงาม จังหวัดนครศรีธรรมราช มีงานหัตถกรรมอันเป็นเอกลักษณ์ที่ส่องประกายความประณีตและสะท้อนถึงภูมิปัญญาของบรรพบุรุษมาอย่างยาวนาน นั่นคือ “เครื่องจักสานย่านลิเภา” ผลิตภัณฑ์จักสานอันเลื่องชื่อจาก “ย่านลิเภา” ตำบลท่างิ้ว อำเภอเมือง ซึ่งมิได้เป็นเพียงเครื่องใช้สอย แต่เป็นงานศิลปะที่ถักทอด้วยความรัก ความอดทน และความภาคภูมิใจของชาวเมืองคอน
ย่านลิเภา แหล่งกำเนิดแห่งหัตถกรรมอันวิจิตรบรรจงนี้ โดดเด่นด้วย “ต้นลิเภา” พืชตระกูลเฟิร์นที่มีลำต้นสีดำเป็นเงางาม เหนียว ทนทาน และยืดหยุ่นอย่างน่าอัศจรรย์ ด้วยคุณสมบัติอันเป็นเอกลักษณ์นี้เอง ที่ทำให้ผลิตภัณฑ์จักสานซึ่งถักทอจากเส้นใยลิเพามีความสง่างาม แข็งแรง และมีมูลค่าสูง
กระบวนการสร้างสรรค์เครื่องจักสานย่านลิเภาเป็นงานฝีมือที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ต้องอาศัยความเชี่ยวชาญและจิตใจที่ละเอียดอ่อน เริ่มจากการคัดเลือกต้นลิเภาที่แก่ได้ที่ นำมาผ่าเป็นเส้นบาง ๆ อย่างพิถีพิถัน ขูดผิวออกจนเหลือแต่เนื้อในสีดำสนิท จากนั้นนำไปตากแดดให้แห้งสนิท เพื่อให้เส้นใยมีความเหนียวและคงทน ก่อนจะนำมาสานด้วยมืออย่างประณีตบรรจง ถักทอเป็นลวดลายและรูปทรงต่าง ๆ ที่หลากหลาย ตั้งแต่ตะกร้าใส่ของขนาดเล็ก หมวก กระเป๋า ไปจนถึงเครื่องประดับตกแต่งบ้านอันหรูหราสง่างาม
สิ่งที่ทำให้เครื่องจักสานย่านลิเภาเป็นที่ประจักษ์ในความงามและคุณค่า ไม่ได้มีเพียงสีดำเงาอันเป็นเอกลักษณ์และการสานที่แน่นหนาเท่านั้น แต่ยังรวมถึง ลวดลาย ที่สอดแทรกเรื่องราว แรงบันดาลใจจากธรรมชาติ และวัฒนธรรมท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นลายดอกไม้ ใบไม้ สัตว์นานาชนิด หรือลายเรขาคณิตที่ผสมผสานกันอย่างลงตัว แต่ละลวดลายล้วนสะท้อนให้เห็นถึงความคิดสร้างสรรค์และฝีมืออันปราณีตของช่างสานผู้เปี่ยมด้วยศิลปะในหัวใจ
ในอดีต เครื่องจักสานย่านลิเภาเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตชาวนครศรีธรรมราช ใช้สำหรับใส่ของใช้ในครัวเรือน ไปวัด ไปตลาด หรือเก็บเกี่ยวผลผลิตทางการเกษตร ด้วยความทนทานและความสวยงามที่เป็นธรรมชาติ ทำให้เครื่องจักสานย่านลิเภาเริ่มเป็นที่ต้องการของผู้คนภายนอก และได้รับการพัฒนาเป็นสินค้าหัตถกรรมที่มีคุณค่าทางศิลปะและเศรษฐกิจ สร้างรายได้และความภาคภูมิใจให้กับชุมชนย่านลิเภา
ปัจจุบัน เครื่องจักสานย่านลิเภาได้ก้าวข้ามบทบาทของเครื่องใช้สอยธรรมดา กลายเป็น ของฝาก อันทรงคุณค่าและเป็น สัญลักษณ์ ที่บ่งบอกถึงเอกลักษณ์ของจังหวัดนครศรีธรรมราช นักท่องเที่ยวที่มาเยือนเมืองคอนมักจะเลือกซื้อผลิตภัณฑ์จักสานย่านลิเภาเป็นของที่ระลึก ด้วยเล็งเห็นถึงความงามเหนือกาลเวลา คุณภาพที่คงทน และเรื่องราวที่ถูกถักทออยู่ในทุกเส้นสาย
การอนุรักษ์และสืบสานงานหัตถกรรมเครื่องจักสานย่านลิเภาจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง ไม่เพียงแต่เป็นการรักษาภูมิปัญญาอันล้ำค่าของบรรพบุรุษ แต่ยังเป็นการส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชน สร้างความเข้มแข็งให้กับท้องถิ่น และเผยแพร่ความงดงามของศิลปหัตถกรรมไทยให้เป็นที่รู้จักในระดับสากล
เมื่อได้ชื่นชมและสัมผัสเครื่องจักสานย่านลิเภา เราจึงมิได้เพียงชื่นชมความงามของผลิตภัณฑ์ แต่ยังได้สัมผัสถึงจิตวิญญาณแห่งความประณีต ความอดทน และความรักในงานฝีมือของชาวนครศรีธรรมราช ซึ่งถักทอเป็นสายใยแห่งความภาคภูมิใจที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นอย่างไม่เสื่อมคลาย เครื่องจักสานย่านลิเภาจึงเป็นมากกว่าเครื่องใช้สอย แต่เป็น มรดกทางวัฒนธรรมที่มีชีวิต และเป็นความงามเหนือกาลเวลาที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์และส่งต่อสู่คนรุ่นหลังสืบไป